پيشگفتار

مديريت منابع انساني به يكي از مهمترين شاخه‌هاي مديريت تبديل شده و واحد منابع انساني در سازمانها بيش از گذشته اهميت يافته است. اين واحد وظيفه دارد تا با در نظر گرفتن چشم‌انداز بلندمدت سازمان با صرف كمترين هزينه، بيشترين بهره‌وري را از كارمندان در راستاي رسيدن به اهداف از پيش تعيين‌شده به دست آورد. 

در گذشته شايد اهميت داشتن چنين واحدي بويژه در سازمانهاي متوسط و كوچك احساس نشده بود، اما امروزه با پيچيده‌تر شدن شرايط بازار و رقابت بر سر جذب بهترين استعدادها، مديريت منابع انساني براي هر سازماني مهم جلوه مي‌كند. حتي سازمانهاي كوچك كه تعداد كارمندان كمي نيز دارند، ترجيح مي‌دهند همان تعداد كم را از ميان بهترينهاي صنعت خود جذب كنند تا سازمان آنها بالاترين بهره‌وري ممكن را داشته باشد. بنابراين، اهميت مديريت منابع انساني امروزه ارتباطي با اندازه‌ي سازمان ندارد و حتي زماني كه تعداد كارمندان به اندازه‌ي يك انگشت دست هم نيست، لازم است مديريت بر آنها به شكلي اصولي و هدفمند صورت گيرد.

در گذشته در سازمانهاي ايراني واحدي به نام واحد اداري وجود داشت كه البته هنوز هم در برخي از سازمانها چنين واحدي به چشم مي‌خورد. اين واحد كه معمولاً با واحد مالي ادغام مي‌شد و هنوز هم مي‌شود، در بهترين حالت وظيفه‌ي كنترل ورود و خروج، مرخصي‌ها و پرداخت حقوق و مطالبات را بر عهده داشت. امروزه اما وظيفه‌ي واحد منابع انساني بسيار مهمتر و اساسي‌تر شده است و از مدير اين واحد انتظار مي‌رود علاوه بر وظايفي كه به‌صورت سنتي انجام مي‌داده، اموري همچون جذب و استخدام، آموزش و توانمندسازي، نگهداشت و انگيزه‌بخشي و حتي قطع همكاري را به شكلي كاملاً اصولي و علمي به انجام برساند، و به‌طور خلاصه به سمت شايسته‌گزيني، شايسته‌پروري، شايسته‌سالاري و شايسته‌گماري در سازمان گام بردارد. بديهي است كه در مسير نيل به اين اهداف، مدير منابع انساني بايد بتواند يك هماهنگ‌كننده و برقراركننده‌ي ارتباط عالي باشد؛ زيرا لازمه‌ي تحول در زمينه‌ي منابع انساني، ارتباط مدير اين واحد با مديران و كارمندان ساير واحدهاي سازمان است.

همان‌طور كه عنوان شد، امروزه اهميت مديريت منابع انساني بر هيچ‌كس پوشيده نيست، زيرا منابع انساني شايسته جزو مهمترين داراييهاي يك سازمان محسوب مي‌شوند؛ داراييهايي كه برخلاف ساير داراييهاي سازمان نمي‌توان آنها را به‌سرعت كپي‌برداري كرد. در اين ميان شركتهاي پخش و سازمانهاي فروش بيش از ساير سازمانها به مديريت منابع انساني نيازمند هستند. تعداد بسيار زياد آگهيهايي كه هر روز براي جذب بازارياب، ويزيتور، و فروشنده در روزنامه‌هاي كثيرالانتشار شاهد آنها هستيم، گواه اين مدعا است. شركتهاي پخش و سازمانهايي كه به نوعي با فروش سروكار دارند، در نگهداشت نيروهاي خود بشدت با مشكل مواجه هستند و گردش بالاي نيروها تأثير منفي زيادي روي بهره‌وري آنها دارد و حتي در مواردي شركتها را نسبت به آموزش نيروها بي‌انگيزه و بي‌اعتماد مي‌كند، زيرا مدير ارشد به اين نتيجه مي‌رسد كه چرا من هزينه‌ي آموزش بدهم، در‌صورتي‌كه مي‌دانم نيرو پس از مدتي به شركت ديگري خواهد رفت. در اين بين، انگشت اتهام علاوه بر مديريت ارشد سازمان به سمت واحد منابع انساني اشاره مي‌رود كه نتوانسته آنطور كه بايد و شايد در جذب و حفظ نيروي انساني شايسته و موردنياز سازمان گام بردارد و خيال مديريت ارشد را از بابت يكي از مهمترين دغدغه‌هايش آسوده كند.

همين امر موجب شد كه در ماهنامه‌ي "بازارياب بازارساز" كه نيروهاي عملياتي فروش مخاطبان اصلي و هدف آن را تشكيل مي‌دهند، ميزگردهايي با موضوع " نقش و اهميت مديريت منابع انساني در سازمان فروش" برگزار كنيم. در مجموع 9 ميزگرد (از شماره‌ي 20 تا 28 مجله) برگزار شد كه در آنها ميزبان جمعي از اساتيد محترم دانشگاه و مديران محترم منابع انساني در شركتهاي پخش بوديم. در حقيقت قصد داشتيم همزمان به بررسي ابعاد مختلف مديريت منابع انساني هم از ديدگاه علمي و هم از ديدگاه عملي و كاربردي آن بپردازيم. در اين ميزگردها مطالب و نكات بسيار ارزشمندي پيرامون حل مشكلات مربوط به اين حوزه در سازمانهاي فروش مطرح شد.

در اولين ميزگرد از اين سلسله ميزگردها، ميزبان جمعي از اهالي محترم بازار و دانشگاه با تخصص و رويكرد منابع انساني بوديم. در اين ميزگرد، آموزش نيروهاي انساني شايسته به‌عنوان يكي از مسئوليتهاي اجتماعي شركتها مطرح، و عنوان شد كه شركتها بايد در اين زمينه تفكر بلندمدت داشته باشند و بدانند حتي اگر روزي نيروهاي آموزش‌ديده آنها را ترك كنند، آموزشي كه به آنها داده‌اند، در نهايت به نفع توسعه‌ي جامعه خواهد شد.

در ميزگرد بعدي كه با حضور مديران منابع انساني شركتهاي مختلف برگزار شد، علاوه بر ديدگاه مديران منابع انساني از ديدگاه مديريت ارشد سازمان نيز به موضوع مديريت نيروي انساني در شركتهاي پخش و سازمانهاي فروش پرداختيم. در اين ميزگرد از يك مدير افسانه‌اي به نام جك ولش ياد شد كه اين مدير بزرگ برآيند سالهاي فعاليت خود را در سه مورد خلاصه كرده است: 1) استخدام بهترينها، 2) فراهم آوردن بهترين آموزش براي آنها و 3) اختيار دادن به آنها و ايفاي نقش نظارتي. اگر مورد اول و دوم رعايت نشود، مدير هيچ‌گاه به اين باور نمي‌رسد كه نيرويش مي‌تواند كار را بخوبي انجام دهد و او تنها بايد بر كار نيرو نظارت كند.

در ميزگرد سوم، موضوع بسيار مهمي عنوان و برجسته‌سازي شد و آن لزوم و اهميت ارتباط مؤثر ميان اهالي صنعت و دانشگاه بود. در بسياري از كشورهاي پيشرفته‌ي دنيا به بركت همين ارتباط است كه آموزه‌هاي دانشگاهي شكلي كاربردي به خود مي‌گيرند و فعاليتهاي صنعتي به‌روز و مطابق با آخرين يافته‌هاي علمي پيش مي‌روند. بدون شك تا زماني كه اين بستر فراهم نشود و اين ارتباط متقابل شكل نگيرد، در جذب نيروهاي كارآمد به مشكل خواهيم خورد. در حقيقت خروجي دانشگاهها نمي‌تواند نياز صنعت را برآورده كند و از طرف ديگر صنعت نيز با آخرين يافته‌هاي علمي همگام نيست.

در ميزگرد مديريت منابع انساني چهارم، به چهار استراتژي كلان در حوزه‌ي مديريت منابع انساني اشاره شد كه ايجاد تعادل بين آنها باعث مي‌شود سازمانهاي ما در اين حوزه عملكرد خوبي داشته باشند. يكي از اين استراتژيها اين است كه آيا سازمان ما سازماني است كه نيروي انساني حرفه‌اي مي‌خرد يا سازماني است كه نيروي انساني حرفه‌اي و شايسته را پرورش مي‌دهد. پاسخ به اين سؤال مهم به تمام فعاليتهاي تيم منابع انساني جهت مي‌دهد و رويكرد كلي آن را تعيين مي‌كند.

يكي از مسائلي كه موجب مي‌شود جلوي رشد منابع انساني شايسته در سازمان گرفته شود، تفكر نادرست مديريت ارشد به‌منظور پرورش نيروها است. برخي از مديران تصور مي‌كنند كه اگر آگاهي و توانايي نيروها افزايش يابد، ادعاي آنها نيز بالا مي‌رود و ديگر به شرايط سازمان راضي نخواهند بود. به عبارت ديگر، مدير براي آنكه جايگاه خود را حفظ كند، ترجيح مي‌دهد نيروهايي داشته باشد كه خطري براي او نداشته باشند. چنين مديراني كه منافع شخصي خود را به منافع سازمان ترجيح مي‌دهند، يكي از مهمترين موانع بر سر رشد نيروي انساني شايسته در سازمانها هستند. در مقابل اين مديران، دسته‌ي ديگري از مديران هستند كه نه تنها آموزش و رشد نيروها را لازمه‌ي رشد سازمان مي‌دانند بلكه، به بحث دل‌افزار (كه من آن را جايگزين مناسبي براي عوامل انگيزه‌بخش مي‌دانم) نيز توجه كافي دارند. در ميزگردهاي پنجم و ششم به بررسي رفتار اين دو دسته از مديران و تأثير آن بر مديريت منابع انساني در سازمان پرداخته شده است.

در ميزگرد هفتم علاوه بر طرح سؤالات پيشين، به نوعي يك مطالعه‌ي موردي مربوط به يك شركت ايراني را نيز داشتيم كه توانسته در زمينه‌ي فعاليتهاي منابع انساني گامهاي مهم و مؤثري بردارد و از بركات آن در سازمان خود نيز منتفع شود. روش آموزش اين شركت مي‌تواند براي سايرشركتها آموزنده باشد.

در ميزگرد هشتم، حاضرين به نكات بسيار مهمي اشاره كردند كه يكي از آنها بحث اهميت رفتار سازماني است. به اعتقاد كارشناسان، رفتار سازماني حتي از تخصص مهمتر است؛ زيرا تجربه نشان داده با نيرويي كه تخصص ندارد، مي‌شود كار كرد، اما با فردي كه رفتار سازماني درست و پسنديده‌اي ندارد، به هيچ‌وجه نمي‌توان همكاري داشت.

در ميزگرد پاياني از مجموعه ميزگردهاي مديريت منابع انساني در سازمانهاي فروش نيز در خدمت اساتيد و كارشناسان ارجمندي بوديم كه اميدوارم خواندن نكات مطرح شده و ماحصل مباحث براي خوانندگان عزيز مفيد واقع شود. 

در مجموع در اين 9 ميزگرد، ميزبان 35 تن از اساتيد دانشگاه علوم و دانشگاه بازار بوديم كه چكيده‌ي نظرات اين عزيزان را در اين كتاب خواهيد خواند. اميدوارم با توجه هرچه بيشتر به مبحث مديريت منابع انساني، شاهد روزي باشيم كه نه نيروي كار مازاد داشته باشيم، و نه شركتها از كمبود نيروي انساني شايسته گله و شكايت داشته باشند. توجه هرچه بيشتر به اين شاخه‌ي مهم مديريتي باعث مي‌شود كه اين تناقض آشكار در بازار ايران به شكلي درست و اصولي برطرف شود.

شايسته است از پشتيباني همكارانم در خانواده‌ي TMBA، بويژه محمدرضا حسن‌زاده جوانيان، سردبير ماهنامه‌ي بازارياب بازارساز صميمانه تشكر كنمكه زحمات ارزشمندي را در گردآوري اين كتاب متحمل شدند. 

همچنين از همكاران عزيزم احمد آخوندي، مدير تواناي انتشارات بازاريابي، و محسن جاويدمؤيد، سردبير داناي مجله‌ي "توسعه مهندسي بازار" كه در ويراستاري و تمامي مراحل نشر كتاب متحمل زحمات زيادي شدند، سپاسگزارم.

تقاضا مي‌كنم توصيه‌ها و نظرات خود را براي در نظر گرفتن چاپهاي بعدي كتاب از طريق زير به ما برسانيد:

•سايت شخصي پرويز درگي:  www.dargi.ir

•نشاني ‌اينترنتي:  info@TMBA.ir

•سايت انتشارات بازاريابي: www.marketingPublisher.ir

•نشاني اينترنتي: info@marketingPublisher.ir

•نشاني انتشارات بازاريابي: تهران، خيابان آزادي (شرق به غرب)، بعد از خوش شمالي، كوچه نمايندگي، پلاك 1، واحد 10

•با شماره‌ي تلفكس: 66431461(021)

•با شماره‌ي تلفنهاي: 66423667(021) و 66434055(021)

•با شماره‌ي تلفن همراه شخصي‌ام: 09121994281‌

گر بخواهيد در اين يك دم عمر                    نيك جوياي حقايق باشيد

و به چشم همه نيكان جهان                    بس برازنده و لايق باشيد

هدفي ناب بيابيد و در راه وصال                    عالم عامل عاشق باشيد

سبز باشيد

پرويز درگي